Eski Doğanbey Köyü

Ege'nin Saklı Cenneti: Taş Evlerin Fısıldadığı Köy, Eski Doğanbey

Merhaba gezi severler!

Türkiye'de öyle köşeler var ki, bir sokağına adım attığınız anda sizi alır, bambaşka bir zamana ve coğrafyaya götürür. İşte Aydın'ın Söke ilçesinde, sırtını Dilek Dağları'na (antik Mykale) yaslamış, yüzünü ise Büyük Menderes Deltası'nın muhteşem maviliğine dönmüş Eski Doğanbey Köyü, tam da böyle bir yer.

Burası, klasik bir Ege köyünden çok daha fazlası; burası terk edilmişliğin, hasretin, yeniden doğuşun ve "huzurun" taşa kazınmış hikayesidir.

"Domatia": Bir Rum Mirası

Doğanbey'in hikayesi, eski adıyla başlar: "Domatia". Rumca'da "odacıklar" anlamına gelen bu isim, köyün mimari yapısını mükemmel özetler. 1924 mübadelesine kadar canlı bir Rum yerleşimi olan bu köy, 1850'lerde Sultan Abdülaziz'in fermanıyla, ovadaki sıtmadan kaçan Rumlar tarafından kurulmuş.

Köyün mimarisi, Ege Rum mimarisinin en zarif örneklerinden biridir. Tamamı taş olan evler, daracık Arnavut kaldırımlı sokaklar ve en önemlisi, hiçbir evin bir diğerinin manzarasını ve güneşini kesmeyecek şekilde konumlandırılması, o dönemin toplumsal saygısını ve mimari dehasını gösterir.

Mübadele, Sessizlik ve "Kibrit Kutusundaki" Aşklar

1924'teki zorunlu nüfus mübadelesiyle köyün Rum sakinleri evlerini terk etmek zorunda kalır. Onların yerine Selanik ve çevresinden gelen Türk mübadiller köye yerleştirilir.

Ancak videomuza konuk olan, köyün yaşayan hafızası Samos Restoran sahibi Mehmet Bingöl'ün anlattığı gibi, gelen Türk nüfus bu dağ köyü yerine tarım ve hayvancılık için daha elverişli olan ovayı (Yeni Doğanbey) tercih eder. 600 haneli o koca köy, bir buçuk yıl içinde tamamen boşalır.

Bu terk ediliş, köyün defineciler tarafından talan edilmesine ve Fethiye'deki Kayaköy gibi bir "hayalet köye" dönüşmesine neden olur.

Yine de o sessizlikte bile hayat devam eder. Mehmet Bey'in kendi anne-babasının aşk hikayesini anlatışı, köyün sadece taştan ibaret olmadığını kanıtlar: Telefonun olmadığı o yıllarda, birbirini seven gençlerin kibrit kutularının içine koydukları mektuplarla haberleşmesi ve sonrasında bir traktörle kaçışları, bu sokakların ne kadar derin anılarla dolu olduğunun en tatlı kanıtıdır.

Bir "Diriliş" Hikayesi: Yeniden Doğan Köy

Eski Doğanbey'in kaderi, 1990'larda köyün potansiyelini fark eden doğa ve tarih severler (ve evet, çoğunlukla şehirli zenginler) tarafından değişir. Bu yeni sahipler, yıkık dökük taş evleri aslına uygun olarak, büyük bir titizlikle restore etmeye başlar.

Videoda da bahsettiğimiz gibi, burası Kayaköy'den farklı olarak yaşayan bir köydür. Bu restorasyonlar sayesinde Eski Doğanbey, o eski Rum zarafetini yeniden kazanır. Bugün köy, adeta bir film platosu, bir açık hava müzesi ve fotoğrafçılar için doğal bir stüdyo haline gelmiştir.

Ziyaret Notları

• Köyün dar sokaklarını mutlaka yürerek keşfedin. Her köşede farklı bir kapı, farklı bir pencere detayı sizi bekliyor.

• Eski kilise, şapel ve çeşme gibi yapıların izini sürün.

• Mutlaka Samos Restoran'a uğrayın. Mehmet Bey'i bulup o muhteşem sohbetine ortak olun. Onun anlattığı "çürük köprü duası" gibi hikayeler, gezinize paha biçilmez bir anlam katacaktır.

• Köy, Dilek Yarımadası Milli Parkı sınırları içinde yer alır. Bu yüzden doğası da mimarisi kadar korunmuştur. Manzaranın ve cırcır böceklerinin tadını çıkarın.

Eski Doğanbey, insana hem hüznü (mübadele acılarını, dönen Rumların zeytin dalı kırarak ağlamalarını) hem de umudu (yeniden doğuşu) aynı anda yaşatan, Ege'nin en özel sığınaklarından biri.